Sztuczne izomery trans – na pewno takie pojęcie obiło Ci się o uszy. I wiele osób ma negatywne skojarzenia z nimi. Jak na konsultacjach pytam ludzi o sztuczne izomery trans, to wiele osób mówi, że są nie zdrowe. Ale jak pytam, dlaczego i gdzie je znajdziemy to niestety mało osób już wie. Czym naprawdę są sztuczne izomery trans? Jak sztuczne izomery trans szkodzą zdrowiu? Gdzie je znajdziemy? O tym dzisiejszy artykuł.
Sztuczne izomery trans kwasów tłuszczowych powstają w tłuszczach smażalniczych i w wyniku przemysłowego uwodornienia olejów roślinnych obecnych w większości produktów spożywczych. W porównaniu do izomerów cis maja wyższą o ok. 20 stopni Celsjusza temperaturę topnienia i w temperaturze ciała człowieka posiadają konsystencje stałą.
– Margaryny
– Wyroby ciastkarskie i garmażeryjne
– Słodycze
– Frytki
– Tłuszcze smażalnicze
– Fast foody
– Dania „instant”
– Zupy w proszku, koncentraty zup i sosów
Sztuczne izomery trans szybciej są wbudowywane w fosfolipidy błon komórkowych niż izomoery cis. Prowadzi to do sztywnienia błon, zmniejszenia ich elastyczności i płynności, ograniczenia sprawności kanałów jonowych oraz aktywności receptorów i enzymów błonowych, co prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu komórek organizmu. Szczególnie jest to niebezpieczne dla wewnętrznej warstwy naczyń krwionośnych, która m.in. chroni je przed zakrzepicą poprzez regulację ilości krwi. Dysfunkcja tej tkanki sprzyja rozwojowi pierwszego stadium miażdżycy (3). Proporcjonalnie do ich stężenia pogarsza się sprawność funkcjonowania błon oraz metabolizm komórek.
Blokują aktywność transacetylazy odpowiedzialnej za estryfikację cholesterolu. Bez tego endogenny cholesterol nie jest metabolizowany, następuje jego krystalizacja i odkłada się w postaci blaszki miażdżycowej (3, 4). Dodatkowo powodują dysfunkcję błon komórkowych i zaburzenia krzepliwości krwi (1,9). Badania wykazały, że w blaszkach miażdżycowych obecne są izomery trans kwasu oleinowego, linolowego oraz skoniugowany kwas linolowy CLA. Obecność izomerów trans wpływa na jej sztywność i podatność na pęknięcia. Głównym izomerem trans występującym w blaszkach jest kwas elaidynowy – obecny w olejach roślinnych (5).
Kwas elaidynowy nasila reakcje wolnorodnikowe, wpływa na właściwości fizyczne blaszki miażdżycowej, zwiększa jej twardość i podatność na pęknięcia, może brać udział w rozwoju aterogenezy (5). Maleje wrażliwość na insulinę. Jest to główną przyczyną zwiększonej insulinooporności i cukrzycy typu II (6). Zastąpienie 2% energii pochodzącej ze sztucznych izomerów trans, wielonianasyconymi KT omega 3 zmniejsza ryzyko cukrzycy typu II o 40% (7).
Dieta bogata w sztuczne izomery trans, pokrywająca ok. 10% dziennego zapotrzebowania energetycznego po 3 tygodniach powodowała:
– Wzrost poziomu LDL cholesterolu
– Spadek poziomu HDL cholesterolu
Dodatkowo następuje wzrost poziomu trójglicerydów, aterogennej lipoproteiny (a), zaburzenia w metabolizmie lipoprotein i wzrost ryzyka arytmii serca (3,4)
Nadmiar sztucznych izomerów trans w diecie sprzyja rozwojowi otyłości, której towarzyszy wzrost wewnątrzbrzusznej tkanki tłuszczowej, co skutkuje zmianą metabolizmu w adipocytach. W wyniku zmian w błonach komórkowych, podwyższeniu ilości IL-6, prostaglandyn, TNF dochodzi do osłabienia wrażliwości na insulinę. Hiperinsulinemia prowadzi do gromadzenia lipidów w komórkach brzusznej tkanki tłuszczowej, która jest lepiej ukrwiona i bardziej podatna na działanie insuliny niż podskórna tkanka tłuszczowa (6).
W porównaniu z nasyconymi KT równoważne spożycie KT trans 10-krotnie zwiększa ryzyko chorób serca. Potwierdzono dodatnią korelację pomiędzy spożyciem sztucznych izomerów trans KT a ryzykiem chorób serca (1)
Mogą aktywować cytochrom P-450, czego konsekwencją jest wytwarzanie dużych ilości wolnych rodników i ich reaktywnych form, które uczestniczą w powstawaniu i rozwoju miażdżycy, a także nowotworów (piersi, prostaty, jelita grubego), cukrzycy typu II oraz zaburzeń w układzie odpornościowym (4,5,8).
W programach badawczych Euramic i Transfair wykazano zależność pomiędzy poziomem sztucznych izomerów trans KT w tkance tłuszczowej i zachorowalnością na raka piersi, prostaty i okrężnicy. Dodatkowo poprzez zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz intensyfikację proliferacji komórek nowotworowych przyspieszają one rozrost guzów (1, 9).
Sztuczne izomery trans są inaczej metabolizowane niż naturalne izomery trans KT. Przechodzą przez łożysko z organizmu matki do płodu. Obecne są także w mleku kobiecym (11). Hamują działanie enzymów odpowiedzialnych za przekształcanie kwasu linolowego n-6 i linolenowego n-3 do długołańcuchowych wielonienasyconych pochodnych: kwasu arachidonowego (AA), eikozapentaenowego (EPA), dokozaheksanowego (DHA).
Niskie stężenie AA (n-6) w tkankach prowadzi do zaburzeń rozwoju somatycznego płodu i niskiej masy urodzeniowej noworodków. Niedobór DHA (n-3) powoduje zaburzenia w rozwoju układu nerwowego, mózgu i siatkówki oka. Są tez prekursorami do syntezy biologicznie aktywnych eikozanoidów (2).
W programie Issac wykazano dodatnią korelację pomiędzy spożyciem sztucznych izomerów trans KT, a alergią i astmą u 13-14 letnich dzieci leczonych w 155 ośrodkach na całym świecie (10).
– Otyłości
– Cukrzycy typu II
– Zaburzeń gospodarki lipidowej
– Chorób sercowo-naczyniowych
– Miażdżycy
– Nowotworów
– Schorzeń neurologicznych
Dodatkowo negatywnie wpływa na rozwój płodu i organizm małych dzieci.
Ograniczenie spożycia sztucznych izomerów trans w codziennej diecie powinno skutkować obniżeniem wskaźników zachorowalności na wszystkie dietozależne schorzenia metaboliczne. Ilość spożywanych sztucznych izomerów trans nie powinna przekraczać 1% dziennie, czyli ok 2g w diecie.
Dodatkowo należy odróżnić sztuczne izomery trans od kwasów tłuszczowych nasyconych i naturalnych izomerów trans. Naturalnie występujące tłuszcze trans nie są szkodliwe dla zdrowia, ponieważ mają inny profil kwasów tłuszczowych niż przemysłowe tłuszcze trans. A utożsamienie tych pojęć i tłuszczów prowadza ludzi w błąd i uniemożliwia dokonywanie świadomego wyboru bezpiecznych produktów spożywczych.
Jeśli masz różne problemy zdrowotne, zaburzenia gospodarki cukrowej, hormonalnej, pogorszone samopoczucie, czujesz, że potrzebujesz pomocy i wsparcia, możesz umówić się na wstępną konsultację ze mną. Razem dokładnie przeanalizujemy Twoją sytuację zdrowotną, objawy i samopoczucie. Wspólnie znajdziemy przyczyny problemów, ustalimy, co warto zrobić, w którą stronę iść. Wprowadzimy odpowiednie działania.
Nazywam się Marta. Jestem dietetykiem i psychodietetykiem. Jako dietetyk specjalizuję się w pracy z kobietami z różnego rodzaju problemami hormonalnymi, jak np. zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, PCOS, niedoczynność tarczycy, Hashimoto, insulinooporność, problemy z nadwagą i otyłością. Jako psychodietetyk naprawiam relację z jedzeniem i własnym ciałem. Pracuję z kobietami, które zmagają się z kompulsywnym objadaniem, zajadaniem emocji, stresu, objadaniem słodyczami.
Udało Ci się połączyć ze mną przez sieci społecznościowe?
Wszystkie treści zamieszczane na tym blogu służą celom wyłącznie edukacyjnym i nie zastąpią profesjonalnej porady lekarskiej. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystywania informacji zawartych na stronie. Treści na blogu są moją pracą autorską. Zabraniam kopiowania ich w całości i we fragmentach bez odpowiedniej zgody i podania źródła. Na podstawie Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83).
