Gdy zgłaszasz lekarzowi objawy charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy czy Hashimoto lekarz zazwyczaj w pierwszej kolejności zleca badanie samego TSH. Jest to takie pierwsze, przesiewowe badanie w celu zdiagnozowania chorób tarczycy. Gdy wynik jest w normie laboratoryjnej słyszysz, że wszystko jest ok i nie masz się czym martwić. A wzrost wagi bez zmiany diety, czy ciągły brak energii pomimo spania po 12h, to nic wielkiego. Po prostu zbyt mało się starasz, musisz postarać się bardziej. Nie chcę tutaj nikogo oskarżać, wchodzić w kompetencje lekarzy, bo to o wiele bardziej skomplikowana sprawa, ale niestety często mam takie sytuacje w gabinecie. Z tego względu w dzisiejszym artykule omówię, dlaczego same TSH to za mało.
TSH, czyli tyreotropina jest hormon przysadki mózgowej. To nie jest hormon tarczycy, jak mylnie uważa większość ludzi. Podwzgórze wydziela TRH, które stymuluje przysadkę do wydzielania TSH. Z kolei TSH stymuluje tarczycę do wydzielania T4 (tyroksyny) i T3 (trójjodotyroniny). Czyli TSH jest wydzielane przez przysadkę mózgową i odbywa się to pulsacyjnie. Najwyższe stężenie TSH występuje w nocy, pomiędzy 23 a 4, a najniższe w ciągu dnia ok. 16. Gdy we krwi znajduje się za mało T4 i T3 to przysadka mózgowa i podwzgórze zwiększają wydzielanie TSH, natomiast gdy jest za dużo T4 i T3, to produkcja TSH zostaje zatrzymana. Z tego względu o niedoczynności tarczycy mówimy przy wysokim poziomie TSH, a o nadczynności tarczycy przy niskim poziomie TSH.
Według norm medycyny konwencjonalnej zakres TSH jest bardzo szeroki i waha się od ok. 0,25 do nawet ok. 5 mIU/ml w niektórych laboratoriach. Jednak według norm funkcjonalnych TSH u osób zdrowych, powinno wynosić maksymalnie ok. 2-2,5 mIU/ml. Przy wysokim TSH często występuje problem z zajściem w ciążę. Interpretacja wyników TSH jest odmienna także u dzieci do 14 r.ż., kobiet ciężarnych i u ludzi będących w ciężkim stanie ogólnym.
Ostatnio wielu naukowców kwestionuje górny zakres normy TSH, uważając, że powinien być obniżony. Amerykańska Narodowa Akademia Biochemii Klinicznej (NACB) postuluje, aby górna norma TSH wynosiła 2,5 mIU/l. Powołuje się na fakt, że „ponad 95% zdrowych ochotników bez osobistych i rodzinnych wywiadów choroby tarczycy, wola, seronegatywnych dla przeciwciał antyperoksydazowych (a-TPO) i antytyreoglobulinowych (a-Tg) oraz nie zażywających leków, ma stężenie TSH w przedziale wartości 0,4-2,5 mIU/l”. Uważają, że w wielu przypadkach stężenie TSH powyżej 2,5 mIU/l wskazuje na obecność utajonej choroby tarczycy, np. Hashimoto.
TSH ma bardzo duży wpływ na pracę tarczycy. Jednak nie jest wystarczającym parametrem, aby prawidłowo ocenić pracę tarczycy. Dlaczego? Jeśli masz choroby tarczycy lub podejrzewasz u siebie problemy z tarczycą zawsze badaj TSH razem z FT4 i FT3. Nawet, jeśli lekarz da Ci skierowanie tylko na samo TSH, to zrób koniecznie dodatkowo FT3 i FT4. Warto również pamiętać, że pomiary wszystkich parametrów tarczycy powinno robić się rano z jednego pobrania krwi. Czyli nie badasz funkcji tarczycy w ten sposób, że dziś zbadasz samo TSH, a jutro FT3 i FT4. Albo dziś TSH i FT4, a za kilka dni FT3, żeby mieć komplet.
Zmiany stężenia TSH w surowicy są najczulszym wskaźnikiem zaburzeń czynności tarczycy. Na TSH ma wpływ wiele czynników. Wśród nich wyróżniamy m.in.:
1. Wiek
2. Sen – brak snu wpływa na wzrost TSH
3. Płeć – inny wynik będzie miała młoda kobieta, a inny młody mężczyzna, zazwyczaj kobiety mają odrobinę wyższą wartości TSH
4. Kolor skóry – Afroamerykanie mają niższy poziom TSH niż osoby rasy białej lub latynoskiej
5. Stres
6. Różne stany emocjonalne
7. Temperaturę
8. Wysiłek fizyczny – duża ilość aktywności fizycznej przyczynia się do wzrostu TSH
9. Głodzenie się lub przejadanie
10. Różne leki – niektóre leki obniżają poziom TSH, a inne podnoszą jego stężenie. Wśród leków obniżających TSH wyróżnia się poza hormonami tarczycy np. metforminę, glikokortykosteroidy, NLPZ, biotynę. Z kolei poziom TSH może podnosić np. teofilina, epinefryna, spironolakton, metoklopramid czy leki stosowane w nadczynności tarczycy.
11. Ciąża i karmienie piersią
12. Zakażenia pasożytnicze, wirusowe, bakteryjne
13. Inne choroby. TSH obniża się w nadczynności tarczycy, niektórych chorobach przysadki, podwzgórza czy ciężkich chorobach ogólnych np. chorobach serca. Natomiast podnosi się w gruczolaku przysadki czy nadczynności kory nadnerczy.
14. Palenie papierosów
Stężenie TSH może być inne każdego dnia. TSH zależy od tego, co się w ciągu danego dnia działo, ile i jak spałaś, jak dużo pracowałaś, czy dużo się stresujesz, jak się odżywiasz, czy pamiętasz o odpoczynku itd. Jeśli przez dłuższy czas byłaś zestresowana, nie wysypiałaś się z powodu dużej ilości pracy i innych obowiązków, to TSH może mieć wyższy poziom, ale nie musi to od razu oznaczać chorej tarczycy. Gdy ciężki okres w Twoim życiu minie, wrócisz do normalności, odpoczniesz to wszystko wraz z TSH powinno wrócić do normy. Nie powinno się na podstawie samego TSH oceniać i diagnozować chorób tarczycy. Według mnie zawsze trzeba badać całą trójkę tarczycową, czyli TSH, FT3 i FT4. Poziom TSH waha się również w ciągu doby. Szczyt uwalniania przypada w godzinach nocnych. Najwyższe stężenie TSH występuje pomiędzy 23 a 4, a najniższe w ciągu dnia ok. 16. Z tego względu mała ilość snu może spowodować problemy z tarczycą, zwłaszcza jej niedoczynność. Dodatkowo oprócz wyników badań bardzo ważne jest samopoczucie pacjenta i jego objawy. Zdarza się również tak, że pacjent ma dobry wynik TSH, a ma wszystkie objawy niedoczynności tarczycy i czuje się źle. Jak więc widzisz wszystko trzeba rozpatrywać indywidualnie.
T4, czyli tyroksyna, jest prohormonem, który jest ok. 300 razy mniej aktywny biologicznie od T3. Natomiast T3, czyli trójjodotyronina to hormon, na który każda komórka naszego ciała ma receptor. To właśnie on jest aktywny biologicznie i działa na komórki w naszym organizmie. Odpowiedzialny jest za regulację metabolizmu i produkcję energii komórkowej. W tarczycy produkowane jest ok. 20% T3, natomiast pozostała część, czyli 80%, w obwodzie, czyli przede wszystkim w wątrobie, jelitach i nerkach.
Tyroksynę i trójjodotyroninę należy badać w postaci wolnej (free), ponieważ tylko wtedy hormony te mogą wchodzić w reakcje z receptorami komórek i wywoływać pożądany efekt hormonalny. Oznaczenie ilości wolnych hormonów tzw. free T3 (FT3) i free T4 (FT4) pozwala prawidłowo ocenić, ile rzeczywiście produkujemy hormonów oraz na ile skuteczna jest konwersja T4 do T3.
Tyroksyna i trójjodotyronina:
1. Regulują przemiany metaboliczne w organizmie, odpowiadają za tempo przemiany materii, a ich niskie poziomy utrudniają odchudzanie, redukcję zbędnej tkanki tłuszczowej.
2. Zwiększają aktywność enzymów oksydacyjnych, łańcucha oddechowego oraz liczbę i wielkość mitochondriów, czyli takich małych fabryczek energetycznych, które produkuję energię w naszym organizmie. Wszystko to wpływa na większe wydzielanie energii, dzięki czemu mamy więcej energii, większą motywacją do działania, lepiej i szybciej myślimy, lepiej zapamiętujemy.
3. Wpływają na metabolizm węglowodanów i tłuszczy. Zmniejszenie ilości hormonów tarczycy prowadzi do upośledzenia przemiany tłuszczy i zwiększenia poziomu cholesterolu w organizmie.
4. Pobudzają wchłanianie glukozy z jelit.
5. Przyspieszają rozpad glikogenu wątrobowego.
6. Wpływają na wzrost i rozwój organizmu. Pobudzają syntezę białek i wydzielanie hormonu wzrostu.
7. Wzmagają zużycie witamin, a zwłaszcza witamin z grupy B, witaminy C i D. Zbyt mała ilość tyroksyny upośledza przemianę karotenu w witaminę A. W niedoczynności tarczycy wzrasta stężenie karotenu we krwi, co objawia się żółtym zabarwieniem skóry. Mogą też rozwinąć się choroby wynikające z niedoboru witaminy A, jak np. kurza ślepota lub rogowacenie rogówek.
8. Wywierają duży wpływ na metabolizm kości, fosforanów i wapnia. Nasilają proces tworzenia i resorpcji kości. Z niedoczynnością tarczycy powiązana jest osteoporoza.
9. Wpływają na wzrost szkieletu i rozwój układu nerwowego u płodu, a także ogólny rozwój płodu w czasie ciąży.
10. Pobudzają tworzenie się erytrocytów, czyli czerwonych krwinek.
11. Wpływają na czynności rozrodcze i libido.
12. Wpływają na układ nerwowy i krwionośny, a także prawidłową czynność nerek.
13. Warunkują prawidłowe dojrzewanie jajników i jąder oraz prawidłowe wydzielanie hormonów płciowych.
Ostatnio miałam konsultację z Panią, która miała bardzo niskie TSH, wysokie FT4 i bardzo niskie FT3. Brała dość wysokie dawki Letroxu, czyli tyroksynę. Sytuacja ta pokazuje, że mamy problem z konwersją. Letrox podniósł FT4, dlatego spadło TSH. Jednak nadal było nisko FT3, co wskazuje, że właśnie konwersja z FT4 na FT3 nie zachodziła prawidło. Pani miała wszystkie klasyczne objawy niedoczynności, czuła się okropnie, ale lekarz powiedział, że problemu nie ma, bo przecież TSH było w porządku. Więc widzisz już, że samo TSH to za mało… Dodatkowo chcę tu przypomnieć, jak ważna jest konwersja T4 do aktywnej postaci T3. Głównym zadaniem T3 jest regulacja metabolizmu. Konwersja T4 w T3 zachodzi przede wszystkim w wątrobie, nerkach i jelitach. Często występują sytuacje, gdzie właśnie FT4 jest w normie, natomiast FT3 jest produkowane w niewystarczającej ilości. Wynik FT4 i FT3 powinien być na poziomie min. 50%.
Wyników badań TSH, FT4 i FT3 nie można traktować jako bezpośredniego odzwierciedlenia
nadmiaru lub niedoboru hormonu. Podstawą rozpoznania chorób tarczycy muszą być szczegółowe badanie przedmiotowe i wywiad przeprowadzany z pacjentem obejmujący m.in. objawy, samopoczucie, tryb życia, współwystępujące schorzenia, stosowane leczenie, przebyte operacje. Dopiero pełna analiza obrazu klinicznego i wyników badań dodatkowych pozwoli postawić diagnozę i uniknąć wielu błędów diagnostycznych i terapeutycznych. A właściwa diagnoza jest bardzo ważna, ponieważ to od niej zależy dalsze postępowanie.
Badanie samego TSH nie jest wystarczające. Nawet jeśli lekarz zleca Ci tylko badanie TSH, staraj się, jeśli możesz robić również badanie FT3 i FT4. Da Ci to dużo lepszy obraz Twojej choroby i pozwoli wykryć więcej nieprawidłowości. A więcej na ten temat możesz posłuchać w moim podcaście.
Czytać je? A dzięki temu stać się bardziej świadomą Pacjentką? I umieć lepiej rozmawiać z lekarzem? Nie dać sobie wcisnąć, że wszystko jest w porządku, jak czujesz się?
W moim kursie online o składnikach potrzebnych tarczycy znajdziesz cały moduł poświęcony diagnostyce. W module „Diagnostyka – badania podstawowe i uzupełniające” dokładnie omawiam i pokazuję na przykładach, jakie badania warto zrobić w niedoczynności tarczycy i Hashimoto. Omawiam podstawowy panel tarczycowy, czyli TSH, FT4, FT3, ATPO, ATG i USG tarczycy. Jednak poza tym szereg innych badan powiązanych z tarczycą, które mają wpływ na wyniki badań tarczycowych, a często są pomijane i lekceważone.
Nazywam się Marta. Jestem dietetykiem i psychodietetykiem. Jako dietetyk specjalizuję się w pracy z kobietami z różnego rodzaju problemami hormonalnymi, jak np. zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, PCOS, niedoczynność tarczycy, Hashimoto, insulinooporność, problemy z nadwagą i otyłością. Jako psychodietetyk naprawiam relację z jedzeniem i własnym ciałem. Pracuję z kobietami, które zmagają się z kompulsywnym objadaniem, zajadaniem emocji, stresu, objadaniem słodyczami.
Udało Ci się połączyć ze mną przez sieci społecznościowe?
Wszystkie treści zamieszczane na tym blogu służą celom wyłącznie edukacyjnym i nie zastąpią profesjonalnej porady lekarskiej. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystywania informacji zawartych na stronie. Treści na blogu są moją pracą autorską. Zabraniam kopiowania ich w całości i we fragmentach bez odpowiedniej zgody i podania źródła. Na podstawie Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83).
