Niedobory witaminy D są bardzo powszechne. Rzadko mam do czynienia z Pacjentką, która ma dobry poziom witaminy D. A ma ona tak ogromny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie, że naprawdę, aż szkoda nie wykorzystać jej tego potencjału! Jest zaangażowana w wiele procesów metabolicznych w organizmie. Z tego względu dziś zapraszam Cię na artykuł na temat 12 powodów, dla których warto suplementować witaminę D. Myślę, że znajdziesz dla siebie kilka ważnych wskazówek, dla których warto, żebyś włączyła ją do swojej suplementacji. Oczywiście z rozwagą!
Witamina D kojarzy się nam najczęściej z kośćmi, dobrym samopoczuciem i słońcem. Nie bez powodu nazywana też jest witaminą słońca. Jednak zdrowe kości i dobre samopoczucie to tylko kropla w morzu funkcji, które pełni witamina D w naszym organizmie. Historycznie została zaklasyfikowana jako witamina, jednak aktualnie często jest traktowana jako hormon lub prohormon ze względu na strukturę, szlak syntezy i działanie.
Witamina D występuje w różnych formach, ale uznaje się, że największe znaczenie mają 2 formy, czyli witamina D2 i witamina D3. Witamina D2 jest produkowana przez rośliny, grzyby i drożdże. Z kolei witamina D3 jest syntetyzowana w skórze i spożywana w produktach pochodzenia zwierzęcego. Obie formy witaminy D są nieaktywne biologicznie. Muszą zostać przekształcona w formę aktywną, aby połączyć się z receptorem i wpływać na działanie komórki. Są metabolizowane w wątrobie i nerkach.
Najbardziej znaną funkcją witaminy D jest regulacja metabolizmu kostnego i homeostazy wapnia i fosforu, co wiąże się z mineralizacją kośćca. Witamina D jest niezbędna do prawidłowej mineralizacji tkanki kostnej, ponieważ utrzymuje odpowiednią proporcję pomiędzy kościotworzeniem a resorpcją kości. Niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do krzywicy, a u dorosłych do osteomalacji i osteoporozy. Wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań. Suplementacja witaminy D może obniżać obrót kostny i zwiększać masę kostną. U dorosłych niedobór witaminy D jest jednym z głównych czynników przyczyniających się do częstszych złamań z powodu zmniejszenia wytrzymałości mechanicznej szkieletu.
Niedobór witaminy D osłabia siłę mięśni, obniża sprawnością ruchową, zwiększa ryzyko upadków i urazów, a także prowadzi do sarkopenii (utraty masy mięśniowej). Witamina D wpływa na aktywację procesów metabolicznych w tkance mięśniowej i pobudza syntezy białek mięśniowych, dzięki czemu zwiększa się siła mięśni. U osób dorosłych, w sytuacji ciężkiego niedoboru witaminy D zauważono uogólnione osłabienie mięśni, zwłaszcza kończyn górnych i dolnych.
Receptory dla witaminy D znajdują się na powierzchni komórek β wysp trzustkowych, które wytwarzają insulinę. Witamina D wpływa na syntezę i uwalnianie insuliny, a jej niedobór może przyczyniać się do rozwoju cukrzycy typu 1, jak i typu 2. Przewlekłe niedobory witaminy D upośledzają działanie wysp β trzustki, prowadząc do insulinooporności, cukrzycy i zespołu metabolicznego. W przypadku cukrzycy typu 1 witamina D hamuje reakcje autoimmunologiczne organizmu skierowane przeciwko komórkom β trzustki. Z badań wynika, że witamina D zmniejsza ryzyko zachorowań na cukrzycę typu 1 u dzieci, które we wczesnym okresie życia przyjmowały suplement witaminy D porównaniu do dzieci, które jej nie przyjmowały. Dodatkowo suplementacja witaminą D u kobiet w okresie ciąży wiązała się z mniejszym ryzykiem występowania cukrzycy typu 1 u dzieci. Niedobór witaminy D przyczynia się także do syntezy cytokin prozapalnych, co może wywołać lub nasilać rozwój cukrzycy typu 2, a witamina D wykazuje silne działanie przeciwzapalne. Witamina D także zwiększa wychwyt glukozy i jej transport do komórek, co może zapobiegać cukrzycy typu 2 i poprawiać wyrównanie w obu typach cukrzycy. Dodatkowo może pełnić dużą rolę także w zapobieganiu rozwoju retinopatii cukrzycowej poprzez wpływ na wydzielanie insuliny, wrażliwość na insulinę i działanie przeciwzapalne.
Witamina D wykazuje wpływ na naczynia krwionośne, płytki krwi, układ renina-angiotensyna-aldosteron, procesy zapalne i układ krzepnięcia krwi. Receptor witaminy D znajduje się śródbłonku naczyń, mięśniach gładkich naczyń krwionośnych i kardiomiocytach. Ogrywa dużą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naczyń krwionośnych i mięśnia sercowego. Oddziaływanie witaminy D na układ sercowo-naczyniowy jest związany ze wpływem na ciśnienie oraz metabolizm glukozy. Niedobór witaminy D zwiększa częstotliwość występowanie takich chorób jak np. nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu, zaburzenia rytmu serca. Witamina D reguluje gospodarkę wapniem, przez co wpływa na kurczliwość serca. Jej niedobory mogą stać się przyczyną dysfunkcji mięśnia sercowego i jego niewydolności. W badaniach wykazano, że stopniowe zmniejszanie się stężenia witaminy D było związane ze stopniowym zwiększaniem się ryzyka chorób serca i wcześniejszej śmierci. Witamina D hamuje produkcję reniny, czyli jednego z głównych hormonów wpływających na ciśnienie. Zmniejszenie syntezy reniny oraz zahamowanie aktywności układu renina-angiotensyna-aldosteron umożliwia kontrolę objętości krwi i przeciwdziała rozwojowi nadciśnienia tętniczego. W metaanalizie J. Parker i wsp. zaobserwowano, że wysokie zaopatrzenie w witaminę D wiązało się z mniejszym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu II aż o 55%, zaburzeń sercowo-naczyniowych o 33%, a zespołu metabolicznego o 51%.
Niedobór witaminy D powoduje zaburzenie równowagi immunologicznej, co może powodować rozwój różnych chorób autoimmunologicznych. Receptory witaminy D występują praktycznie we wszystkich komórkach układu immunologicznego. Witamina D wykazuje działanie przeciwzapalne, dzięki czemu przeciwdziała reakcjom autoimmunologicznym. Odpowiednia ilości witaminy D3 wpływa na poprawę odporności organizmu. Dzięki modulacji odpowiedzi immunologicznej witamina D może odgrywać dużą rolę w przebiegu skórnych chorób o podłożu autoimmunizacyjnym, takich jak atopowe zapalenie skóry. Badania wskazują na istotną rolę witaminy D w schorzeniach autoimmunologicznych, takich jak np. Hashimoto, cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane czy reumatoidalne zapalenie stawów. W Hashimoto zauważono, że suplementacja witaminy D spowodowała znaczący spadek przeciwciał anty-TPO. U pacjentów z Hashimoto bardzo często diagnozuje się niedobory witaminy D. Nie jest do końca jasne czy ta zależność jest wynikiem postępu choroby autoimmunologicznej czy przyczyną jej wystąpienia.
Witamina D wpływa na cykl życiowy komórek. Mechanizm przeciwnowotworowego działania witaminy D nie został do końca poznany, jednak wiadomo, że ma związek z hamowaniem proliferacji i aktywacją apoptozy komórek nowotworowych. Wpływa na blokowanie cyklu podziałowego komórki nowotworowej. Badania epidemiologiczne potwierdziły związek między niedoborem witaminy D a występowaniem nowotworu jelita grubego, odbytnicy, jajników, prostaty, sutka czy piersi. Wykazały także korelacje pomiędzy stężeniem witaminy D i przeżywalnością chorych na raka piersi, prostaty, jajnika, jelita grubego, pęcherza, płuc, głowy i szyi, przełyku lub nowotworów hematologicznych.
Receptor dla witaminy D znajduje się w mózgu. Zlokalizowany jest w hipokampie, podwzgórzu i korze mózgowej, czyli obszarach odpowiedzialnych za funkcje poznawcze oraz procesy pamięciowe. Bierze udział w dojrzewaniu i różnicowaniu neuronów, regulacji pracy komórek glejowych, stymulacji syntezy neuroprzekaźników. Z tego względu niedobory witaminy D mogą przyczyniać się do upośledzenia funkcji poznawczych, kognitywnych oraz rozwoju takich chorób jak schizofrenia, zaburzenia funkcji poznawczych, choroba Alzheimera czy depresja.
W wielu badaniach zauważana jest korelacja pomiędzy niedoborem witaminy D a większym ryzykiem depresji. Podkreśla się związek witaminy D z zaburzeniami nastroju. Witamina D aktywuje receptory neuronów w regionach związanych z regulacją zachowań, pobudza wydzielanie neurotrofiny i chroni mózg. W badaniach pilotażowych Shipowick i współpr. zauważono pozytywny wpływ suplementacji 5000IU witaminy D przez 8 tygodni na poprawę nastroju u kobiet z sezonową depresją, przy witaminie D we krwi powyżej 40 ng/ml. Wiele badań pokazuje, że pacjenci z depresją mają znacznie niższe poziomy witaminy D niż osoby z grupy kontrolnej. Niedobór witaminy D może mieć też związek z zaburzeniami snu.
Wchłanianie i metabolizm witaminy D zachodzi w przewodzie pokarmowym. Z tego względu wszystkie choroby związane z układem pokarmowym prowadzą do niedoborów witaminy D. Wśród tych schorzeń wymienia się głównie: celiakię, nieswoiste zapalenia jelit (WZJG, choroba Leśniewskiego-Crohna), choroby wątroby i trzustki. Choroby układu pokarmowego prowadzą do poważnych zaburzeń gospodarki witaminowo-mineralnej. Zauważono także, że niedobór witaminy D w chorobach zapalnych jelit może mieć wpływ na integralność śluzówki, a dalej na zwiększoną podatność na uszkodzenia i ryzyko występowania stanów zapalnych.
Witamina D wpływa na stymulację progesteronu i estradiolu w jajnikach. Niedobór witaminy D jest związany z zaburzeniami metabolizmu wapnia, co wpływa na blokowanie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych u chorych na PCOS, na zaburzenia miesiączkowania i płodność. Wzajemna korelacja pomiędzy witaminą D a PCOS związana jest głównie z insulinoopornością, hirsutyzmem i niepłodnością, czyli z najczęstszymi objawami PCOS. Ze względu na swoje przeciwzapalne oraz immunomodulujące działanie witamina D ma duże znaczenie także w endometriozie. Z kolei dla Panów ważną informacją może być, że witamina D uczestniczy w produkcji plemników oraz ich aktywności. Poziom witaminy D we krwi jest związany z ruchliwością plemników.
W przewlekłej chorobie nerek witamina D na wczesnym etapie może hamować spadek funkcji nerek oraz zmniejszać częstość występowania nadczynności przytarczyc. Obecne zalecenia mówią o suplementacji witaminy D tylko u pacjentów z umiarkowaną przewlekłą chorobą nerek, której towarzyszy wtórna nadczynność przytarczyc oraz niedobór witaminy D. Z witaminą D należy uważać przy wapniowej kamicy nerek i niewydolności nerek, a także przy braku aktywności hydroksylazy cholekalcyferolu w wątrobie i nerkach, gdzie zachodzi metabolizm witaminy D. W ogóle przy wszelkich problemach z nerkami, suplementacja witaminy powinna być ustalona indywidualnie z lekarzem.
Zbudowana z keratynocytów epiderma stanowi zewnętrzną warstwę skóry i pełni dużą rolę w syntezie witaminy D. Niedobór witaminy D może sprzyjać i zwiększać ryzyko rozwoju takich schorzeń skóry jak np. łuszczyca, bielactwo nabyte, atopowe zapalenie skóry. Witamina D jest jednym z ważnych elementów leczenia łuszczycy ze względu na wpływ na procesy proliferacji oraz dojrzewania keratynocytów. W AZS witamina D wykazuje właściwości terapeutyczne poprzez zmniejszanie stanu zapalnego, wzrost aktywności antybakteryjnych peptydów i wpływ na poprawę integralności bariery naskórkowej. Odgrywa dużą rolę w poprawie bariery skórnej oraz odporności organizmu. Natomiast jeśli chodzi o bielactwo nabyte wykazano, że stężenie witaminy D jest niższe u osób chorujących niż w grupie kontrolnej. Dodatkowo ok. 70% chorych na bielactwo miało stwierdzony niedobór witaminy D. Ciekawostką jest, że witamina D stymuluje receptory TLR i syntezę białek przeciwbakteryjnych, co może obniżać skłonność skóry do zakażeń bakteryjnych.
Witamina D ma swoje źródła egzogenne (produkty spożywcze) i endogenne (synteza w skórze).
Pod wpływem promieniowania UVB z cholesterolu powstaje w skórze 7-dehydrocholesterol, który jest prekursorem witaminy D. Synteza skórna witaminy D zależna jest jednak od wielu czynników, np. szerokości geograficznej, stopnia nasłonecznienia, pory roku, czasu i intensywności ekspozycji, zachmurzenia, zanieczyszczenia powietrza, odsłoniętej powierzchni ciała, karnacji, wieku, masy ciała, ilości tkanki tłuszczowej. Zalecane ok. 15 min ekspozycji twarzy, ramion, pleców czy nóg na światło słoneczne w godzinach 10-15 w celu skórnej syntezy witaminy D bardzo często jest niemożliwe ze względu na godziny pracy wielu ludzi. Tu w grę wchodzi też kwestia stosowania kremów z filtrem w przypadku długiego przebywania na słońcu.
Do produktów bogatych w witaminę D należą tłuste ryby morskie (łosoś, śledź, makrela, sardynki, tuńczyk), jaja, mleko i produkty mleczne oraz żywność fortyfikowana, czyli wzbogacana. Warto też pamiętać, że witamina D należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jednak uzyskanie witaminy D z samych źródeł pokarmowych jest niestety niewystarczające. Dieta dzienna dostarcza w najlepszym razie tylko 100-200 IU witaminy D, co stanowi ok. 10–20% dziennego zapotrzebowania. Witamina D z żywności jest metabolizowana w wątrobie i nerkach do aktywnej postaci, więc ważna jest prawidłowa praca tych narządów.
Witamina D jest jednym z niewielu suplementów, który uważam za konieczny. A na pewno powinna być suplementowana w okresie jesienno-zimowym, a głównie od września do kwietnia. Jednak bardzo często w swojej pracy mam do czynienia również z osobami, które w wakacje sporo przebywają na słońcu, więc nie suplementują witaminy D i w badaniach wychodzi jej niski poziom. Warto regularnie kontrolować poziom witaminy D we krwi.
Witaminę D badamy za pomocą pomiaru stężenia metabolitu 25(OH)D, który odzwierciedla ilość
witaminy D w organizmie z diety, jak i zsyntetyzowanej w skórze. Okres półtrwania krążącego we krwi 25(OH)D wynosi ok. 3 tygodnie i jest najlepszym wskaźnikiem całkowitej zawartości witaminy D w organizmie, a badanie jest ogólnodostępne. Z kolei metabolit 1,25(OH)2 D3, chociaż jest aktywną postacią witaminy D, to ma krótki okres półtrwania wynoszący tylko ok. 4h i stężenie może być różne w ciągu jednej doby. Jego oznaczenie jest także trudniejsze i droższe.
Jeśli chodzi o dawkę suplementacji witaminy D, to powinna być ustalona indywidualnie. Tu znaczenie ma wiek, masa ciała, ilość tkanki tłuszczowej, czy choroby, problemy zdrowotne. Ważnym czynnikiem przy niedoborach witaminy D i ustalaniu suplementacji jest masa ciała i ilość tkanki tłuszczowej. Otyłość sprzyja niedoborom witaminy D, ponieważ zmniejsza się jej stężenie na jednostkę masy ciała, a tym samym biodostępność. Tłuszcz tkanki podskórnej magazynuje witaminę D i ogranicza uwolnienie jej do krążenia. Określenie odpowiedniej dawki i czasu trwania suplementacji warto ustalać indywidualnie w zależności od poziomu witaminy D w badaniu i stanu zdrowia danej osoby. Nie będę mówić tu o normach i dawkach.
Ze względu na system sprzężeń zwrotnych, na których opiera się metabolizm witaminy D, trudno ją przedawkować. Synteza jej aktywnych postaci podlega samokontroli. Działanie toksyczne witaminy D może być spowodowane nadmiernie dużymi dawkami suplementu, jednak występuje bardzo rzadko. Z kolei długotrwała ekspozycja skóry na słońce może powodować poparzenia lub choroby dermatologiczne, ale nie jest produkowany nadmiar witaminy D. W przypadku nadmiernej ekspozycji na słońce nie dochodzi do zatrucia witaminą D, ponieważ następuje jej inaktywacja do biologicznie nieczynnych produktów.
To tylko część z powodów opisanych też bardzo ogólnie. Taki zarys właściwości i działania witaminy D. Mamy tu przykład 12 powodów, dla których warto suplementować witaminę D. A jest ich zdecydowanie więcej. Jeśli szukasz więc „cudownych” sposobów na poprawę zdrowia, zacznij na początek po prostu od zbadania poziomu witaminy D i odpowiedniej suplementacji! I stale dbaj o jej odpowiednio wysoki poziom.
Więcej informacji na temat witaminy D znajdziesz także w moim kursie online o składnikach potrzebnych tarczycy. Nauczysz się dlaczego witamina D jest potrzebna w niedoczynności tarczycy i Hashimoto, jak ją suplementować, jaki warto mieć jej poziom i co poprawia jej wchłanianie. A jeśli chcesz, żebym indywidualnie Ci pomogła w poprawie Twojego zdrowia, to możesz się umówić na wstępną konsultację ze mną. Zobaczę, z czym masz problem i jak mogę Ci pomóc.
Nazywam się Marta. Jestem dietetykiem i psychodietetykiem. Jako dietetyk specjalizuję się w pracy z kobietami z różnego rodzaju problemami hormonalnymi, jak np. zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, PCOS, niedoczynność tarczycy, Hashimoto, insulinooporność, problemy z nadwagą i otyłością. Jako psychodietetyk naprawiam relację z jedzeniem i własnym ciałem. Pracuję z kobietami, które zmagają się z kompulsywnym objadaniem, zajadaniem emocji, stresu, objadaniem słodyczami.
Udało Ci się połączyć ze mną przez sieci społecznościowe?
Wszystkie treści zamieszczane na tym blogu służą celom wyłącznie edukacyjnym i nie zastąpią profesjonalnej porady lekarskiej. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystywania informacji zawartych na stronie. Treści na blogu są moją pracą autorską. Zabraniam kopiowania ich w całości i we fragmentach bez odpowiedniej zgody i podania źródła. Na podstawie Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83).
