Hashimoto a celiakia? Bardzo często mówi się, że choroby autoimmunologiczne chodzą parami, a nawet trójkami. Wiele razy słyszałam takie stwierdzenia na różnych szkoleniach. I jako, że wiele Pacjentek zgłasza się do mnie z chorobą Hashimoto i ja sama mam Hashimoto, postanowiłam przyjrzeć się bliżej tematowi. W tym artykule porozmawiamy o związku Hashimoto z celiakią. Wpis jest dosyć długi, ale naprawdę warto go przeczytać, zwłaszcza jeśli temat dotyczy Ciebie lub Twoich bliskich.
Zapalenie tarczycy typu Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, inaczej określaną jako przewlekłe limfocytowe zapalnie tarczycy, które prowadzi do zniszczenia gruczołu tarczycowego. Polega na tym, że układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które atakują i niszczą organizm, w tym przypadku tarczycę i prowadzą do zaniku komórek pęcherzykowych gruczołu.
Wśród przyczyn Hashimoto wyróżnia się:
1. Czynniki genetyczne – związane z obecnością określonych genów. Jednak dużo ważniejsza jest epigenetyka, czyli wpływ naszego stylu życia na geny, na ich ekspresję. Może tak być, że mamy predyspozycje genetyczne, ale nigdy nie włączymy genów dzięki np. odpowiedniemu stylowi życia i odżywianiu. Często mówi się, że geny to taki naładowany pistolet. A dopiero naszym stylem życia możemy nacisnąć ten spust lub nie.
2. Przyczyny środowiskowe:
– brak równowagi hormonalnej
– nadmiar jodu
– infekcje bakteryjne i wirusowe
– nietolerancje i alergie pokarmowe
– problemy jelitowe, dysbioza, SIBO
– przewlekły stres
– zbyt krótki i słabej jakości sen
– toksyny, metale ciężkie
– niektóre leki
– zanieczyszczenia powietrza
– niedobory składników odżywczych, np. selenu, cynku
– substancje antyodżywcze
Dodatkowo kobiety chorują na Hashimoto ok. 8 razy częściej niż mężczyźni. Dlaczego? Pisałam o tym niedawno na blogu w artykule: „Dlaczego kobiety częściej chorują na niedoczynność tarczycy i Hashimoto?”
Objawy Hashimoto są bardzo podobne do tych, które występują w niedoczynności tarczycy. Można tu wyróżnić:
– spowolniony metabolizm
– przyrost masy ciała
– zaburzenia pamięci
– „mgłę mózgową”
– stałe uczucie zimna
– depresję
– niepokój, lęk
– zmęczenie, osłabienie
– bezsenność/nadmierna senność
– suchą skórę
– zaparcia
– nadmierne wypadanie i łamliwość włosów
– zanik ambicji
– bóle mięśniowe
– sztywność i bóle stawów
– zaburzenia hormonalne, utrata miesiączkowania, nieregularne miesiączki, niepłodność
– częste przeziębiania
Dodatkowo mogą wystąpić zaburzenia oddychania czy połykania, chrypka, a czasami nawet ból gardła. Często też pojawiają się bóle w klatce piersiowej i bóle stawów.
W celu prawidłowego zdiagnozowania Hahimoto należy wykonać następujące badania:
1. TSH (tyreotropina) – hormon przysadki mózgowej, a nie tarczycy, jak niestety mylnie uważa wciąż wiele osób. Podwzgórze wydziela TRH, które stymuluje przysadkę do wydzielania TSH. Z kolei TSH stymuluje tarczycę do wydzielania T4 i T3.
2. FT4 (tyroksyna) – prohormon 300 razy mniej aktywny biologicznie od T3.
3. FT3 (trójjodotyronina) – hormon, na który każda komórka ciała ma receptor. To on jest aktywny biologicznie i działa na komórki w naszym organizmie. Odpowiedzialny jest za regulację metabolizmu i produkcję energii komórkowej. 20% T3 jest produkowane w tarczycy, natomiast pozostała część w obwodzie, czyli przede wszystkim w wątrobie, jelitach i nerkach. T3 i T4 należy badać w postaci wolnej (free), ponieważ tylko wtedy hormony te mogą wchodzić w reakcje z receptorami komórek i wywoływać pożądany efekt hormonalny.
4. Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) – peroksydaza tarczycowa utlenia jod nieorganiczny w aktywny, bierze udział w produkcji T4 i T3. Występowanie przeciwciał anty-TPO stwierdza się u ok. 60-90% osób z chorobą Hashimoto.
5. Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) – tyreoglobulina stanowi rezerwuar dla jodu i hormonów tarczycy. Anty-TG stwierdza się u około 30-40% pacjentów z chorobą Hashimoto.
We krwi przeciwciała mogą się pojawić na długo przed zmianami w samym poziomie TSH i zanim pojawią się objawy choroby autoimmunologicznej. Może to nawet być 5-10 lat. Są ważnym parametrem w diagnozowaniu Hashimoto.
USG tarczycy – pokazuje wielkość tarczycy, ogniska zapalne, miąższ tarczycy, stopień zniszczenia komórek tarczycy, nacieki limfocytarne, zwłóknienia czy występowanie guzków. Może być tak, że przeciwciała będą w porządku, a USG pokaże duże zmiany. W Hashimoto USG może pokazać powiększenie tarczycy z hypoechogenicznym obrazem miąższu, nacieki limfocytarne, zwłóknienia, wzmożony przepływ krwi, a zmiany mogą dotyczyć całego gruczołu lub tylko jednego płata.
Chorobę Hashimoto można stwierdzić gdy mamy:
– TSH w normie lub podwyższone,
– FT4 niskie
– FT3 niskie
– obecne są przeciwciała przeciwko tarczycy
– USG pokazuje powiększenie tarczycy z hypoechogenicznym obrazem miąższu, a zmiany mogą dotyczyć całego gruczołu lub tylko jednego płata.
Oczywiście diagnozą zajmuje się odpowiedni lekarz, ja tylko napisałam podstawowe informacje, żebyście mieli ogólny pogląd.
Celiakia to przewleka choroba zapalna jelita cienkiego o podłożu autoimmunizacyjnym. Nazywana jest inaczej chorobą trzewną i jest spowodowana nieprawidłową reakcją układu immunologicznego na gluten spożywany wraz z pokarmem. Gluten to mieszanka białek występująca przede wszystkim w zbożach, np. pszenicy, życie, jęczmieniu. Nieprawidłowe pobudzenie układu odpornościowego przez gluten, które wywołuje produkcję swoistych przeciwciał, zachodzi u osób z predyspozycjami genetycznymi – gen HLA-DQ2.5, HLA-DQ2.2 lub HLA-DQ8. Celiakia powoduje poważne uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego, objawiające się nawet całkowitym zanikiem kosmków jelitowych, a to one odpowiadają za prawidłowe wchłanianie substancji odżywczych.
Większość z nas kojarzy celiakię głownie z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, takimi jak: bóle brzucha, zaparcia, biegunki, wzdęcia, wymioty. Objawom tym często towarzyszy spadek masy ciała oraz nadmierne zmęczenie. Jednak celiakia to nie tylko problemy z układem pokarmowym. Symptomy mogą być bardzo zróżnicowane i dotyczyć innych narządów czy układów. Wśród mniej oczywistych objawów celiakii wyróżnia się:
– anemię
– osłabienie siły mięśniowej
– bóle stawów
– wczesną osteoporozę
– apatię, depresję, nadpobudliwość
– zaburzenia neurologiczne np. drgawki
– niedorozwój szkliwa zębowego, afty i częste zapalenia kącików ust
– opryszczkowate zapalenie skóry
– zatrzymanie miesiączkowania, poronienia, niepłodność
Objawy celiakii mogą nakładać się na symptomy innych chorób, które często z nią współistnieją jak właśnie np. Hashimoto, przez co łatwo przeoczyć celiakię.
Diagnostyka celiakii jest wieloetapowa. Składa się na nią:
– wywiad kliniczny
– badania markerów serologicznych
– biopsja – badanie histopatologiczne
– czasami także badania genetyczne HLA-DQ2/DQ8.
Diagnostyka celiakii może trochę się różnić u dzieci i dorosłych. Jednak bardzo ważne jest by w trakcie diagnostyki spożywać produkty z glutenem, ponieważ dieta bezglutenowa znacznie zaburza wyniki badań serologicznych i histopatologicznych.
Gdy pojawią się u nas niepokojące objawy mogące świadczyć o celiakii, to lekarz zazwyczaj kieruje na badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA. Badanie te należy zawsze wykonać razem z oznaczeniem całkowitego poziomu IgA. U osób z celiakią często obserwuje się niedobór IgA, dlatego wynik badania przeciwciał tTG IgA mógłby być fałszywie ujemny. Z tego powodu oznacza się całkowite IgA i jeśli jego wynik wskaże na niedobór IgA, to wtedy wykonuje się oznaczenie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej lub przeciw deamidowanym peptydom gliadyny w klasie IgG.
Natomiast w przypadku dzieci można zrezygnować z biopsji, jeśli poziom tTG IgA będzie 10krotnie wyższy od górnej granicy normy, a w drugiej próbce krwi stwierdzi się obecność przeciwciał endomysjalnych. Jednak już dzieci z niższym poziomem tTG IgA (np. 4krotnie wyższym od górnej granicy normy) muszą mieć wykonaną biopsję w celu potwierdzenia celiakii. U osób dorosłych badania przeciwciał zawsze muszą zostać uzupełnione o biopsję jelita. Zmiany 2. lub 3. stopnia w skali Marsha stanowią potwierdzenie rozpoznania celiakii.
Czasami zdiagnozowanie celiakii jest bardzo ciężkie z powodu rozbieżnych wyników badań serologicznych i histopatologicznych, np. wynik badania przeciwciał jest ujemny, ale w biopsji stwierdzono zmiany 1-2 stopnia w skali Marsha. Wtedy diagnostyka musi zostać rozszerzona o test genetycznych HLA-DQ2/DQ8.
Badanie genetyczne HLA-DQ2/DQ8 jest zalecane:
– jako badanie przesiewowe w grupach ryzyka, czyli u krewnych 1. stopnia chorych na celiakię, cukrzycę I typu, niedobór IgA, zespół Downa, zespół Turnera, zespół Williamsa, Hashimoto, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, opryszczkowate zapalenie skóry
– u osób bez diagnozy, które stosują już dietę bezglutenową
– gdy rozpoznanie celiakii jest niepewne z powodu rozbieżnych wyników badań serologicznych i histopatologicznych
– u seronegatywnych pacjentów ze zmianami typu Marsh 1–2 wykazanymi w biopsji
Ujemny wynik testu genetycznego wyklucza celiakię z prawdopodobieństwem >99%. Natomiast dodatni wynik pozwala szacować ryzyko zachorowania na celiakię i stanowi wskazanie do regularnej kontroli markerów serologicznych, aby zwiększyć szansę na wczesne rozpoznanie ewentualnej celiakii i wdrożenie leczenia dietetycznego zapobiegającego groźnym powikłaniom.
Badanie genetyczne w kierunku celiakii wykonuje się tylko raz w życiu. Próbkę do testów stanowić samodzielnie pobrany wymaz z policzka. Zakres badania powinien obejmować analizę HLA-DQ2.5, HLA-DQ2.2 oraz HLA-DQ8 z uwzględnieniem informacji o tym, czy występują w układzie homozygotycznym (2 takie same kopie genu) lub heterozygotycznym (1 kopia genu). Ma to znaczenie dla szacowania ryzyka zachorowania na celiakię. Przykładowo ryzyko celiakii przy dodatnim wyniku dla:
• HLA-DQ2.5, homozygota wynosi 1:10,
• HLA-DQ2.5, heterozygota wynosi 1:35.
Bardzo ważne jest, aby nie przechodzić na dietę bezglutenową przed wykonaniem pełnej diagnostyki w kierunku celiakii, ponieważ wyniki testów serologicznych i biopsji jelita mogą być wtedy fałszywie ujemne. Dieta bezglutenowa nie wpływa tylko na wynik testu genetycznego, ale na podstawie jednego badania genetycznego nie ma możliwości potwierdzenia rozpoznania celiakii.
Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie ścisłej diety bezglutenowej przez całe życie. Tylko wtedy nastąpi regeneracja kosmków jelitowych, poprawa stanu zdrowia i samopoczucia. W przypadku zupełnego zaniku kosmków jelitowych, czasami trzeba również wprowadzić okresowo dietę bezlaktozową. W kosmkach jelitowych produkowany jest enzym laktaza, który jest niezbędny do trawienia laktozy z produktów mlecznych. Całkowity zanik kosmków powoduje, że laktaza nie jest wytwarzana i pacjent odczuwa dodatkowo negatywne dolegliwości wynikające z nietolerancji laktozy. Jest to wtórny efekt stanowiący jedno z przejściowych powikłań celiakii. Po odbudowaniu kosmków jelitowych produkty mleczne można stopniowo wprowadzać do diety.
Nie można tak po prostu wiedzieć, że ma się celiakię i tyle. Nie stosować diety bezglutenowej, bo poboli mnie brzuch i nic się nie stanie. Nieleczona celiakia wiąże się poważnymi konsekwencjami np.:
– układ kostno-stawowy – osteoporoza, osteomalacja, złamania
– przewód pokarmowy – nowotwory gardła, przełyku, jelita cienkiego oraz rozwinięcie się celiakii opornej na leczenie
– układ moczowo-płciowy – niepłodność, poronienia nawykowe, przedwczesny poród, przedwczesna menopauza.
To tylko przykłady powikłań zdrowotnych nieleczonej celiakii. Możliwych czarnych scenariuszy jest zdecydowanie więcej. Sam zanik kosmków jelitowych spowodowany nieleczoną celiakią stanowi przyczynę zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych, witamin, a także substancji aktywnych w lekach. Przekłada się to na niedobory witamin i składników mineralnych, a w przypadku brania leków na brak skuteczności terapii chorób towarzyszących celiakii. Z tego względu niezwykle istotne jest badanie w kierunku celiakii osób z grupy ryzyka, w tym pacjentów cierpiących na schorzenia często współwystępujące z celiakią.
Choroba Hashimoto i celiakia należą do chorób o podłożu autoimmunizacyjnym, które mogą ze sobą współwystępować. Oznacza to, że część osób będzie miała nie tylko Hashimoto, ale także celiakię. W przypadku Hashimoto częstość występowania celiakii szacuje się na ok. 5% u dorosłych i ok. 8% u dzieci. Wynika to m.in. z podobnych uwarunkowań genetycznych.
Jeśli masz już rozpoznaną chorobę Hashimoto, to jesteś tym samym w grupie ryzyka zachorowania na celiakię i warto, żebyś zrobiła test genetyczny HLA-DQ2/DQ8. Badanie to pomoże Ci oszacować Twoje indywidualne ryzyko wystąpienia celiakii. Wynik ujemny w zasadzie wyklucza możliwość zachorowania na celiakię. Natomiast wynik dodatni potwierdzi, że jesteś w grupie podwyższonego ryzyka i powinnaś regularnie wykonywać badania na obecność przeciwciała swoistych dla celiakii.
W świetle obecnych badań stosowanie diety bezglutenowej jest uzasadnione wyłącznie u chorych z rozpoznaną celiakią. Samo potwierdzenie autoimmunologicznego przewlekłego zapalenia tarczycy i obecność przeciwciał anty-TPO nie stanowi wskazania do eliminacji glutenu z diety. Jedynie pacjenci z Hashimoto i współistniejącą celiakią odniosą korzyści ze stosowania diety bezglutenowej. Dieta bezglutenowa u osób z celiakią i współistniejącym Hashimoto może spowodować zmniejszenie liczby przeciwciał przeciwtarczycowych. W badaniach Sategna-Guidetti i wsp. wskazano, że u 12,9% chorych z celiakią i niedoczynnością tarczycy dieta bezglutenowa doprowadziła do normalizacji subklinicznej hipotyreozy. Dodatkowo pacjenci z rozpoznaną celiakią i niedoczynnością tarczycy pod wpływem diety bezglutenowej doświadczali zmniejszenia nasilenia negatywnych objawów i mogli stosowali też niższe dawki lewotyroksyny, czyli popularnego Letroxu czy Euthyroxu.
Warto zauważyć, że dieta bezglutenowa „z wyboru”, czyli bez wskazań medycznych i dieta osoby chorej na celiakię to dwie różne diety. Pacjenci z celiakią muszą unikać nawet śladowych ilości glutenu, które mogą dostać się do pożywienia. Za produkty bezglutenowe uznaje się wyłącznie takie, które w postaci sprzedawanej konsumentowi zawierają nie więcej niż 20 mg/kg glutenu. Osoba na diecie bezglutenowej powinna wyeliminować pszenicę, jęczmień, otręby zbóż zawierających gluten, kaszę bulgur, kuskus, kamut, żyto, owies nieznanego pochodzenia, orkisz czy pszenżyto. Natomiast może spożywać wszystkie rodzaje ryżu, fasoli, gryki, soi, kukurydzy, prosa, tapioki, teffu, komosy ryżowej, mąki z orzechów, mąki ziemniaczanej, mąki z amarantusa. U prawie 70% pacjentów zauważalna jest poprawa stanu klinicznego już po 2 tygodniach od wykluczenia glutenu z diety. Obecnie brakuje dowodów naukowych, że dieta bezglutenowa u osób z Hashimoto bez współistniejącej celiakii korzystnie wpływa na przebieg choroby.
Jeśli jesteś w grupie ryzyka możesz wykonać badania genetyczne na celiakię w laboratorium Euroimmun DNA i skorzystać z kodu rabatowego 5%:
DIX20200421W
Jeśli masz różne problemy zdrowotne, zaburzenia gospodarki cukrowej, hormonalnej, pogorszone samopoczucie, czujesz, że potrzebujesz pomocy i wsparcia, możesz umówić się na wstępną konsultację ze mną. Razem dokładnie przeanalizujemy Twoją sytuację zdrowotną, objawy i samopoczucie. Wspólnie znajdziemy przyczyny problemów, ustalimy, co warto zrobić, w którą stronę iść. Wprowadzimy odpowiednie działania.
Nazywam się Marta. Jestem dietetykiem i psychodietetykiem. Jako dietetyk specjalizuję się w pracy z kobietami z różnego rodzaju problemami hormonalnymi, jak np. zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, PCOS, niedoczynność tarczycy, Hashimoto, insulinooporność, problemy z nadwagą i otyłością. Jako psychodietetyk naprawiam relację z jedzeniem i własnym ciałem. Pracuję z kobietami, które zmagają się z kompulsywnym objadaniem, zajadaniem emocji, stresu, objadaniem słodyczami.
Udało Ci się połączyć ze mną przez sieci społecznościowe?
Wszystkie treści zamieszczane na tym blogu służą celom wyłącznie edukacyjnym i nie zastąpią profesjonalnej porady lekarskiej. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystywania informacji zawartych na stronie. Treści na blogu są moją pracą autorską. Zabraniam kopiowania ich w całości i we fragmentach bez odpowiedniej zgody i podania źródła. Na podstawie Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83).
Ciekawe, słyszałam już teorie o tym, że przy Hashimoto lepiej zrezygnować z glutenu. Kiedyś byłam przez 2 miesiące na diecie bezglutenowej, ale nie zauważyłam żadnej poprawy. Poza tym uwielbiam węgle, więc ciężko by mi było zrezygnować na stałe 😉
Warto zawsze przed przejściem na dietę bezglutenową zrobić odpowiednie badania, wtedy będzie wszystko jasne 😉
5% to nie taka tragedia, spotykałam się już z opiniami, że praktycznie każdy, kto ma Hashimoto nie toleruje glutenu. U mnie hashimoto zdiagnozowano jakieś 15 lat temu, ale przyznam, że do tej pory nie badałam się pod kątem celiakii. Kiedyś prawdopodobnie powinnam to zrobić, dla spokoju sumienia.
Tak, przy Hashimoto warto zrobić badania w kierunku celiakii.
Dodaj komentarz